Dünyaya geldiği andan itibaren bebeklerde dil gelişimi başlar. Hiçbir şey anlamadığını düşündüğünüz noktada aslında beyninde milyonlarca nöron, dil gelişimi için hazırlık yapmaktadır. Tüm bebekler ilk altı ayda babıldamak denilen ‘a, e, b, m’ gibi sesleri çıkartmaya gayret eder. Bu tamamen gelişimin olağan akışında olan bir dürtüdür. Bu sebeple bebeklerin ilk konuşmaları anne, baba gibi bu kelimeleri kapsayan harflerden oluşur. Yapılan bazı araştırmalar bebeklerin dil gelişiminin anne karnında başladığını söylüyor. Her ülkenin bebeklerinin ilk altı aylık dönemde çıkardığı sesler birbirine benzese de farklı şekilde kelimeleri çıkartarak farklı sesler dolayısıyla da farklı kelimeler çıkartması anne karnında dil öğrenimini doğruluyor.
Bebekler ilk altı aylık dönemde bazı sesleri çıkartmaya başlar ancak hiçbir ses çıkartmayan bebeklerin ebeveynleri bu durumdan kaygı duyabilir. Bebekler ne zaman konuşur, bebeklerde konuşma yaşı nedir gibi araştırmalar yapabilirler. Ebeveynlerin bu kaygısı çok yerinde olsa da her bebeğin gelişiminin farklı olduğu unutulmamalıdır. Her zaman çok konuşup sohbet ederek dil gelişimini desteklemek kısa sürede bebeğin sesleri çıkartmasını sağlayacaktır.
Uzmanlar bir yaşını geçen bebeklerin artık ses çıkartmasını ve “anne”, “baba”, “mama” gibi basit kelimeleri söylemesini beklemeniz gerektiğini vurguluyor. Bir buçuk yaşını geçen bir bebek ise bu kelimelere ek olarak “al”, “ver”, “git”, “gel”, “alkış” gibi kelimeleri de söyleyebilmelidir. İki yaşa doğru bebekler iki kelimeli cümleler kuruyor olmalıdır. Bu gelişim aşamalarını bebeğiniz yakalayamadıysa ve nasıl destek olacağınızı bilemiyorsanız dil terapisti gibi uzmanlardan yardım alabilirsiniz.
Bebeklerde dil gelişimi ne zaman başlar ve hangi aşamalardan geçer?
Dil gelişimi bir okyanusa benzetilir. Bebeklerin gelişmeye devam eden canlılar odluğunu unutmadan dil gelişimi için gerekli desteği bıkmadan vermek gerekir. Bebeklerde konuşma evreleri hemen hemen aynıdır. Bu yüzden çocuklarda dil gelişimi aşamaları da belirli bir düzende beklenir.
Bir buçuk yaşını geçen her bebek anne, baba ve mama gibi kelimeleri söyleyebilir. Bazı bebeklerde babıldama ve agulama evresi çok erken başlar hızlı bir dil gelişimi görülür ve bir buçuk yaşta iki hatta üç kelimeli cümleler kuruyor olabilir. Bazı bebeklerde ise babıldama dönemi geç başlar ve dil gelişimi yavaş ilerler. Bir buçuk yaş civarında yeni yeni anne, baba, mama gibi kelimeleri söylemeye başlayabilir. Ancak bir buçuk yaşta uzmanlar babıldama ses çıkartma gibi hususları göremeyen ebeveynlerin doktora başvurması gerektiğini vurguluyor.
Bebeklerde dil gelişimi evreleri nelerdir?
Bebeklerde dil gelişim evreleri adım adım ilerler. Her bebek dünyaya gelmeden önce anne karnında uğultulu sesler işitir. Bu yüzden anne sesine tepki verir, hareket eder, yüksek müzikte yine hareket ederek tepkisini gösterir. Tamamen içgüdüsel yaptığı bu hareketler dünyaya geldiğinde anlam kazanmaya başlar. Anne karnında en çok dinlediği müzik, dünyada ona huzur verir. Anne ve baba sesi de yine tanıdık gelecek ve onu sakinleştirecektir. Tüm bunlar olurken bebeğin dil gelişimi için kendini ifade etmesi adına birikimi hızlı şekilde oluşmaya başlar. Dil gelişim evrelerinde babıldama dönemi 4 aydan sonra başlar ve daha sonra bunu anlamlı anlamsız iki, üç hecelik kelimeler takip eder. Bir yaş civarı bebekler artık anlaşılır kelimeler söyler ve iki yaşa doğru da cümle kurarak olaylar anlatabilir. Bu evreler her bebekte farklı zamanlarda görülse de desteklendiğinde hızlı şekilde gelişir.
Babıldama ve agulama dönemleri nedir?
Dil gelişiminde babıldama ve agulama dönemlerinden bahsedilir. Bu dönem bebeğin ilk iletişim kurduğu dönemdir. Duyduğu ve algıladığı seslere karşılık ilk çıkarabildiği sesler önemlidir. Algılayıcı ve ifade edici dil bu anlamda birlikte birbirini destekleyerek gelişir. Algılayıcı dil iyi olduğunda ifade edici dili de destekler. İlk altı aylık dönemde iletişim halinde olduğunuz bebeğiniz kendini ifade etmeye agulama ve babıldama denilen ifade edici dil ile başlar.
Ay ay bebek dil gelişimi nasıl olur?
Yenidoğan: Bebeklerin yenidoğan dönemi ilk üç ayı kapsar. Bu dönemde çok fazla ses çıkartmaz ancak gözle temas kurar. Gözleriyle elinizi ve yüzünüzü takip etmesi beklenir. Bazı bebekler kolları ve ayakları ile sevincini ya da memnuniyetsizliğini göstermeye gayret eder. Ancak ihtiyaçları ve bu yaşamda daha fazla anlatacak şeyi olan bebekler artık bu üç aylık dönemden sonra ses çıkartmaya başlar.
4-6 aylık dönem: Bebeklerde dil gelişimi evrelerine bakıldığında bu dönemde b, m, d, a, e gibi sesleri artık rahatlıkla çıkardığı görülür. Anlamsız ama aynı sesleri çıkartmaya çok hevesli olan bebeklerin dil gelişimi hızla ilerlemeye devam eder. Bu süreçte bol bol onunla konuşarak ve kitap okuyarak kelimelerin hafızasına yer etmesini destekleyebilirsiniz.
9 aylık dönem: Bebeklerde konuşma evrelerinin artık kelime çıkartma dönemi bu dönemdir. Bu dönemde bebekler ilk olarak anne, baba, dede gibi kelimeleri söyler. Her bebeğin dil gelişimi farklı olsa da ortalama her bebekte bu dönemde bu kelimeler duyulur. Eğer bebeğiniz bu ayını geçtiyse ve hala ses çıkartma aşamasındaysa onunla daha fazla göz teması kurarak konuşmalı ve onu desteklemelisiniz demektir. Bazı bebekler gelişiminde desteğe ihtiyaç duyabilir.
1 - 1,5 yaş dönemi: Bu dönemde bebeklerin yukarıda sayılan kelimelere yenilerini eklemesi beklenir. Ben, sen, gel, git, al, ver gibi kelimeleri söyleyebilir ya da daha farklı kelimeler kullanabilirler.
2 yaş dönemi: Bu dönemde çocukların dil gelişimi tamamen sohbet edecek düzeyde olur. Sorular sorar ve siz sorduğunuzda da cevaplayabilir. Bazı harfleri tam olarak çıkartamasa da çoğunlukla söylediği anlaşılır ve her geçen gün daha iyi konuşmaya devam ederek dil gelişimini sürdürür.
Bebeklerde konuşma gecikmesinin nedenleri ve çözüm yolları nelerdir?
Her bebekte dil gelişiminin farklı olduğunu vurgulayan uzmanlar aynı zamanda yukarıda belirtilen grafiğe bebeğinizin gelişimi uymadığında ya da çok geride kaldığında doktora danışmanızı öneriyor. Eğer algılayıcı dilinde sorun yoksa her bebek kendi hızında gelişimi tamamlayacağı için bebeğinize zaman vermeniz gerektiğini bilin. Algılayıcı dil bebeğinizin sizi duyduğunu ve anladığını gösterir. Yönergeleri takip eden, tek seferde size bakıp beden dili ya da davranışıyla sizi cevaplayan çocuğunuz kısa zamanda konuşacaktır. Çünkü konuşmak insanın en temel davranışıdır.
Peki çocuğunuzun dil gelişimini nasıl desteklersiniz? Mutlaka yapmanız gereken şey ona bol bol kitap okumak olacaktır. Kitap okumak sadece tek başına gelişimi istenilen hızda desteklemez. Bu yüzden ona soru sormalı ve cevap beklemelisiniz. Bazı ihtiyaçlarını o söylemeden yapmamalısınız. Su istemek, yemek yemek ya da bir oyuncak için yardım istemesini beklemelisiniz. Bu aşamada size doğru ve anlaşılır cümleler kurması için ona rol model olabilirsiniz.
Bebeklerde konuşma gecikmesinin temel nedeni uzmanlar tarafından belirlenir ancak yukarıda bahsedildiği gibi bebeğiniz sizi anlıyor ve yönergelere uyuyorsa dil bağı olup olmadığını kontrol ettirebilirsiniz. Dil bağı olan bebekler maalesef konuşamaz ya da geç konuşabilirler. Ekran maruziyeti de yine dikkat eksikliğine sebep olan ve beynin konuşma iletişim bölümünü çok etkileyen bir kısımdır. Bu yüzden bebeğinizi üç yaşına kadar ekrandan uzak tutmanız gerekir. Balon şişirmek, dil egzersizleri yaptırmak gibi aktiviteler bebeğinizin dil kaslarını daha fazla destekler ve kelimeleri de kolay çıkarmasını sağlar. Bebeğinizin dil gelişimi için bu yöntemleri deneyebilirsiniz.