Çocuklarda her zaman yaşına ve ayına göre bazı gelişimsel tepkiler gözlemlenmesi beklenir. Bunlardan bazıları ismine dönüp bakması ya da ses olduğunda aniden başını çevirmesi, bazı kelime ve sesleri ayına göre gelişimsel tablo dahilinde çıkartması gibi durumlardır. Bazı bebekler bunları yaparken bazıları ise maalesef ayına göre gelişimsel tepkileri ebeveynlerine göstermemektedir.
Değişen ve gelişen dünyada teknolojinin çok ilerlemesi sebebiyle çocuklar, daha bebeklik döneminden itibaren geçmiş zamanlara göre yalnız kalmakta ve daha az sosyalleşmektedir. Bu gibi durumlarda çocuklar ayına göre gelişim gösteremez ve yalnız yaşamın getirdiği bazı sonuçlarla karşılaşabilir. Buna ‘uyaran eksikliği’ denilmektedir. Uyaran eksikliği ile ilgili tüm detayları yazımızın içeriğinde bulabilirsiniz.
Bebeklerde uyaran eksikliği bazı sebeplerle olabilmektedir. Ebeveynler bu durumu hemen fark edemezlerse ilerleyen zamanlarda bu durum otizm ile karıştırılabilir. Uyaran eksikliği nedenleri arasında en belirgin sebep bebeklerle sohbet edilmemesi gelir. Ebeveynler uyaran kesikliği yaşamaması için bebeğiyle sık sık sohbet etmeli ve ona kitap okumalıdır. Böylece ilerleyen zamanda bu eksiklikten kaynaklanacak sorunların da önüne geçilebilir.
Uyaran eksikliği olan bebekler, ismine dönüp bakmaz ve hiçbir ses çıkartmaz. Bununla beraber bebekler bazı ani seslere tepki bile vermeyebilirler. Bu gibi sorunlar, bebeğin zihinsel gelişiminin pozitif ilerlemediğini kanıtlar niteliktedir.
Uyaran Eksikliği Nedir?
Uyaran eksikliği son zamanlarda ebeveynlerin çok sık karşılaştığı ve duyduğu bir durum. Bu durumun son yıllarda çok fazla görülmesinin başında ise gelişen ve değişen teknolojik araçlar yer alıyor. Aileler birbiriyle daha az vakit geçirmeye başladığı için bebekler de bu az iletişim alanında yeterli ilgiyi göremediğinde iyi yönde bir gelişim sağlayamıyorlar. Az iletişim ve insan doğasına uyum sağlamayan asosyallik bebeklerde kendini uyaran eksikliği olarak gösteriyor.
Uyaran eksikliğinden kaynaklı olarak bebekler ismine dönüp bakmıyor ve konuşmada gecikme görülebiliyor. Bu durumlar modern dünyada aile kavramının da yok olmaya başladığını gösteren bir sonuç aslında. Bebeklerin uyaran eksikliği yaşamaması için ebeveynlerin kendi yaşantısında düzenleme yapması gerekiyor. Özellikle ebeveynlerin bebekleri ile daha fazla sohbet ederek kitap okuma alışkanlığını ilerletmesi önem arz etmektedir.
Bebeklerde Uyaran Eksikliği Belirtileri
Bebeklerde uyaran eksikliği olduğu nasıl anlaşılır bütün ebeveynler bunu merak ediyor. Genelde daha konuşma yaşına gelmeyen bebeklerde bunu anlamak zor olsa da asosyal davranışlar gösteren her bebek için uyaran eksikliği bulunuyor denilebilir. Kesin tanı ve çözüm için mutlaka bir profesyonel kişiden bilgi almanızda fayda var.
Bebeğinizin ayına göre çıkardığı sesleri takip edin. Özellikle bebeğinizin ani seslere tepki verip vermediğini test edebilirsiniz. En önemli testlerden biri de ismine vereceği tepkidir. Bebekler artık 10. ay itibariyle ismini bilir ve siz seslendiğinizde dönüp bakarlar.
Uyaran Eksikliği Neden Olur?
Uyaran eksikliğinin en büyük nedeni az iletişimdir. Tv ve telefon gibi ekranlar da uyaran eksikliğine sebep olan tek taraflı bir iletişim aracıdır. Bu yüzden büyük ölçüde uyaran eksikliği görülen bebekler ekran bağımlısı olanlardır. Ekran bebeklerin beyinsel ve zihinsel gelişimini engeller. Bebekler, ihtiyacı olan sosyalleşmeyi de karşılamadığı için uyaran eksikliği tanısı alabilirler. Bu yüzden bebekler en az 3 yaşa kadar ekrandan uzak olmalıdır. Bununla beraber konuşmamak, farklı kişiler görmemek de uyaran eksikliğini ortaya çıkartan diğer sebeplerdir. Her zaman anne baba gören çocuklar, başka insanlarla iletişim konusunda zorlanabilir. Bu yüzden çocukları sık sık parka götürmeli ve farklı insanlarla iletişim kurmasına destek olmalısınız.
Otizm ve Uyaran Eksikliği Farkı
Otizm ve uyaran eksikliği çok benzediği için birbirinden ayırt etmekte zorlanma olabilir:
- Her iki durumda da konuşma gecikmesi ve göz teması kurmama gibi durumlar görülür.
- Otizm doğuştan oluşan bir durumken uyaran eksikliği sonradan alışkanlıkların sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.
- Otizmde tekrar eden ritüel davranışlar varken uyaran eksikliğinde ise uyaran davranışlar amaçsız değildir.
- Otizmde çevre ile iletişim hiç yoktur ancak uyaran eksikliğinde ise sosyallik azalmıştır.
- Otizmde isme karşılık herhangi bir tepki görülmez ancak uyaran eksikliğinde çocuk, nadir de olsa isme karşılık verebilir.
Otizm ve uyaran eksikliği birbirine çok benzediğinden bunun tanısını ve farkını uzman bir gözetmen daha net şekilde koyacaktır. Çocuğunuzda otizm mi var yoksa sadece uyaran eksikliği mi yaşıyor sorusuna cevap aramak için mutlaka bir uzmana gitmelisiniz.
Uyaran Eksikliği İçin Oyunlar ve Oyuncaklar
Ebeveynler uyaran eksikliği olan çocuğun tespitinde bu durumu düzeltecek birinci kişilerdir. Bu yüzden bu konuda ebeveynler çocuklarına gerekli ilgiyi göstermelidir. Uyaran eksikliği yaşayan çocuğunuz için yapılmasını önerdiğimiz aktiviteleri şu şekilde özetleyebiliriz:
- İlk olarak çocuklara kitap okunabilir. Kitap okumak iletişim kurmanın en birinci adımıdır ve çok gereklidir.
- Kesinlikle teknolojik hiçbir alet bu sürece dahil edilmemelidir.
- Bu süreçte çocuğun zekasını tetikleyecek oyuncaklar alınmalıdır.
- Arkadaşları ile beraber oynayacağı oyuncaklar tercih edilmelidir. Böylece çocuğunuzun sosyalleşmesi desteklenerek zorunlu olarak arkadaşlarıyla iletişim kurması sağlanacaktır.
- Ailecek oynayebileceğiniz oyunları tercih edebilirsiniz. Bu oyunlar kaba ve ince motor gelişimini de desteklemelidir. Çocuğun fizyolojik ve zihinsel olarak gelişim sağlanabilmesi bedenin de aktif kullanmasıyla oluşabilir. Ailecek oynanacak oyunlar sayesinde çocuğun hem fizyolojik hem de zihinsel gelişimine yardımcı olabilirsiniz. Sizinle sağlıklı iletişim kurabilen çocuğunuzu bu adımdan sonra kendi yaşıtlarıyla beraber oynaması için uygun ortamlara götürebilirsiniz.
Bu aktiviteler ile uyaran kesikliğinden kaynaklanan tüm etkiler ortadan kaldırılabilir.
Uyaran Eksikliği Testi ve Çözüm Yolları
Uyaran eksikliği teşhisi için kesinlikle çocuğun iyi analiz edilmesi gerekir. Doğumdan şimdiki zamanına kadar hikayesi dinlenmelidir. Aile, çocuğun durumunu net şekilde ifade etmelidir. Konuşma geriliği ne düzeyde ve iletişim kurmada ne gibi sorunlar yaşanıyorsa bu sorunlar uzmanla görüşülmelidir. Her çocuk kendi özelinde değerlendirilir ve uzman tarafından ebeveynler bilgilendirilir. Bilişsel işlevler değerlendirilir. Alıcı dil, ifade edici dil, sosyal beceriler, komutlara uyabilme, taklit yeteneği, iletişim becerisi gibi parametreler değerlendirilir. Böylece çocuk için bir çalışma takvimi hazırlanabilir. Bu takvime uyacak kişi çocuğun bakıcıları ve ebeveynleridir.
Ebeveynler çocuğun uyarak eksikliğini gidermek için çalışacak birinci kişilerdir. Siz de çocuğunuzda asosyal davranışlar ve bazı iletişim sorunları görüyorsanız mutlaka bir uzmana danışmalısınız. Aynı zamanda çocuğunuzun teknolojik aletlerle geçirdiği zamanı azaltarak bu cihazlarla ilişiğini kesmeniz çok yerinde olacaktır.